မိုးရာသီ(မုတ်သုံရာသီ)ရောက်လာရန် ၂ လခန့်လိုအပ်နေသေးသော်လည်း မုတ်သုံမဝင်မီ မိုးကြိုကာလအတွင်းနှင့် မုတ်သုံဆုတ်ခွာသည့်အချိန်နှင့် ဆုတ်ခွာပြီးအချိန် မိုးနှောင်း/မိုးလွန်ရာသီများတွင် ဖြစ်ပေါ်တတ်သည့် လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း၊ မုန်တိုင်းများအကြောင်း သဘောပေါက်နားလည်ထားရန်လိုအပ်သဖြင့် ကြိုတင်၍ လေ့လာဖတ်ရှုနိုင်ကြစေရန် ဤစာမျက်နှာကို ထည့်သွင်းရေးသားပေးရခြင်းဖြစ်ပါသည်။

မိုးလေဝသ၊ ရာသီဥတုနှင့် မုန်တိုင်းဖြစ်ပေါ်မှုအခြေအနေများကို သင်္ချာပုံစံမော်ဒယ်များ၊ ဂြိုဟ်တုပုံရိပ်များဖြင့် တွက်ချက်ခန့်မှန်းကာ တင်ပြပေးလျှက်ရှိကြသော အဖွဲ့အစည်းများ၏ ရည်ညွှန်း link များကို MMWeather Website - home page အောက်ခြေတွင် Menu button များ တည်ဆောက်ထည့်သွင်းပေးထားပါသည်။

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာမိုးလေဝသဌာနများနှင့် မြန်မာနိုင်ငံပါဝင်သော အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာမြောက်ပိုင်းရှိ ပင်လယ်များတွင် သတ်မှတ်သည့် မုန်တိုင်းအဆင့်သတ်မှတ်ခြင်းများမတူခြားနားသည့်အတွက် ယနေ့ Weather APP များတွင်ဖေါ်ပြသည့် မုန်တိုင်းအဆင့်သတ်မှတ်ပုံများကိုကြည့်သည့်အခါ နားလည်မှုလွဲမှားတတ်သည်။

အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာတွင် မုန်တိုင်းများကို "ဟာရီကိန်း"ဟုလည်းကောင်း၊ ပစိဖိတ်ပင်လယ်နှင့်တောင်တရုတ်ပင်လယ်များတွင် "တိုင်ဖွန်း"ဟုလည်းကောင်း၊ မြန်မာနိုင်ငံပါဝင်သော အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာမြောက်ပိုင်းရှိ ပင်လယ်များတွင် "ဆိုင်ကလုန်း"ဟုလည်းကောင်းကောင်းခေါ်တွင်ကြသဖြင့် ပင်လယ်-သမုဒ္ဒရာများတည်နေရာကိုဦးစွာ သိရှိမှတ်သားထားရန်သည်အရေးကြီး၏။

ဤနေရာတွင် မုန်တိုင်းဖြစ်ပေါ်လာသည့်အခါ မြန်မာနိုင်ငံဘက်သို့ ရွေ့လျားဝင်ရောက်ပြီးအန္တရာယ်ပေးနိုင်ဘွယ်ရှိသည့် ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်၊ ကပ္ပလီပင်လယ်နှင့် အာရေဗျပင်လယ်တို့အားပိုင်းခြားထားခြင်းနှင့် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာမြောက်ပိုင်းပင်လယ်ပြင်များဖြစ်သော အာရေဗျပင်လယ်၊ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်နှင့် ကပ္ပလီပင်လယ်တို့တွင် တွင် ဖြစ်ပေါ်သည့် မုန်တိုင်းများကို အဆင့်သတ်မှတ်ခြင်း၊ အမည်ပေးခြင်းတို့အား အိန္ဒိယမိုးလေဝသဌာန က ကြီးကြပ်ဆောင်ရွက်အတည်ပြုကြောင်း မှတ်သားထားရန်လိုအပ်ပါမည်။ (ပုံ-၁)

ပုံ-၁

မုန်တိုင်းတလုံးဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့်ခေါ်တွင်ပုံအဆင့်ဆင့်ကွဲပြားခြားနားပုံများ(အိန္ဒိယမိုးလေဝသဌာန)

အစပျိုးအခြေအနေ CYCLONIC CIRCULATION(CC)

လေပွေလှိုင်းအစပျိုးသည့်အဆင့် CYCLONIC CIRCULATION-CC ဟုစတင်၍ သတ်မှတ်သည်။ နံပါတ်တပ်၍အမည်ပေးခြင်းကားမရှိချေ။ ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းအဆင့်သို့ရောက်မှသာ မုန်တိုင်းအမည်ဖြင့်ဖေါ်ပြကြောင်းတွေ့ရသည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် မေလ ၉ ရက်မှ မေလ ၁၅ ရက်အတွင်းဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည့် ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း မိုခါ(MOCHA) ဖြစ်ပေါ်ချိန်က အဆင့်ဆင့်သတ်မှတ်အမည်ပေးခဲ့ပုံကို (ပုံ-၂) တွင်တွေ့ရပါမည်။ မုန်တိုင်း၏ပြင်းအားအဆင့်အလိုက် လေတိုက်နှုန်းပြောင်းလဲမြင့်တက်ခြင်းအား (ပုံ-၃)တွင်ကြည့်ပါရန်။
- လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း - LOW PRESSURE AREA(LPA)
- ထင်ရှားသောလေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း - WELL MARKED LOW PRESSURE AREA(WM-LPA)
- အားကောင်းသောလေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း - DEPRESSION(D)
- အားအလွန်ကောင်းသော လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း("မုန်တိုင်းငယ်" ဟုလည်းခေါ်၏) - DEEP DEPRESSION(DD)
- ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း - CYCLONIC STORM(CS)
- အားကောင်းသောဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း - SEVERE CYCLONIC STORM(SCS)
- အားအလွန်ကောင်းသောဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း - VERY SEVERE CYCLONIC STORM(VSCS)
- အလွန့်အလွန်အားကောင်းသော ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း - EXTREMELY SEVERE CYCLONIC STORM(ESCS)
- စူပါဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း - SUPER CYCLONIC STORM(SUPER-CS)

မှတ်ချက်။ မုန်တိုင်းပြင်းအားအဆင့်ကို အရောင်ဖြင့်သတ်မှတ်ခြင်း၊ CATEGORY(CAT အဆင့်)သတ်မှတ်ခြင်းများ မရှိပေ။ သို့ရာတွင် မုန်တိုင်းဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့် ဝင်ရောက်တိုက်ခတ်နိုင်ခြင်းတို့အား အန္တရာယ်အဆင့်သတ်မှတ်ခြင်းများကို မြန်မာနိုင်ငံ မိုးလေဝသနှင့်ဇလဗေဒညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာန(မိုးဇလ)က သတ်မှတ်ထားသည်။(ပုံ-၄)

ပုံ-၂

ပုံ-၃

ပုံ-၄

မုန်တိုင်းတလုံးဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့်ခေါ်တွင်ပုံအဆင့်ဆင့်ကွဲပြားခြားနားပုံများ(အခြားမိုးလေဝသနှင့်မုန်တိုင်းစောင့်ကြည့်သည့်အဖွဲ့အစည်းများ)

အခြားသောအပြည်ပြည်ဆိုင်ရာမိုးလေဝသနှင့် မုန်တိုင်းစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့အစည်းများဖြစ်ကြသည့် JTWC, TSR, GDACS, ZOOM.EARTH တို့မှ အမည်ပေးပုံများသည် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာမြောက်ပိုင်း၊ အိန္ဒိယမိုးလေဝသဌာနကပေးသည့်အမည်များနှင့် မတူကြချေ။

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာမိုးလေဝသဌာနများက လေပွေလှိုင်းအစပျိုးလာသည့်အဆင့်ကို စောင့်ကြည့်ရမည့်အခြေအနေ(INVEST SYSTEM)ဟု အမည်ပေးကြသည်။ Weather APP များမှလည်း INVEST-xxx အမည်ပေးဖေါ်ပြကြပြီး၊

အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ အာရေဗျပင်လယ်တွင်အစပျိုးခြင်းစတင်ဖြစ်ပေါ်ပါက INVEST-xxA, ဘင်္ဂလားပင်လယ်နှင့် ကပ္ပလီပင်လယ်ဘက်တွင်စတင်ဖြစ်ပေါ်ပါက INVEST-xxB ဟုအမည်ပေးဖေါ်ပြကြသည်။
ပစိဖိတ်အနောက်မြောက်ပိုင်း၊ နှင့်တောင်တရုတ်ပင်လယ်တို့တွင် အစပျိုးခြင်းဖြစ်လာပါက INVEST-xxW,
အတ္တလန္တိတ်မြောက်နှင့်တောင် သမုဒ္ဒရာရေပြင်တွင် အစပျိုးခြင်းဖြစ်ပါက INVEST-xxL,
ပစိဖိတ်အရှေ့ပိုင်းတွင် လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်းဖြစ်ရန် အစပျိုးသည့်အခြေအနေတွေ့လျှင် INVEST-xxE,
ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာအလယ်ပိုင်း လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်းဖြစ်ရန် အစပျိုးသည့်အခြေအနေတွေ့လျှင် INVEST-xxC,
တောင်ကမ္ဘာခြမ်းမှ သမုဒ္ဒရာရေပြင်များတွင် အစပျိုးအခြေအနေဖြစ်လျှင် INVEST-xxS, INVEST-xxP စသည်ဖြင့် INVEST SYSTEM များကို အမည်ပေးကြသည်။
INVEST SYSTEM များအမည်ပေးသည့်အခါ နံပါတ်ကို 90 မှ 99 အထိသာ ပေးပြီး 99 ပြီးလျှင် 90 မှ ပြန်စကြသည်ကို တွေ့ရပါမည်။
ဥပမာအားဖြင့် ပစိဖိတ်အနောက်မြောက်ဘက် တောင်တရုတ်ပင်လယ်တွင် လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်းအဆင့်မသတ်မှတ်မီ အစပျိုး system တခု ဖြစ်လာပါက - INVEST-90W, INVEST-91W, INVEST-92W, INVEST-93W မှ INVEST-99W အထိပေးပြီး 99W ပြီးပါက 90W မှ ပြန်စသည်။
အလားတူ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ မြောက်ပိုင်းအာရေဗျပင်လယ်နှင့် ဘင်္ဂလားပင်လယ်တွင် အစပျိုး system တခုဖြစ်လျှင် -
INVEST-91A, INVEST-92B, INVEST-93A, INVEST-94A, INVEST-95B .... မှ INVEST-99A or INVEST-99B ပြီးလျှင် INVEST-90A or 90B ဖြင့် ပြန်လည်စတင်သည်။

အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာမြောက်ပိုင်းတွင် ၂၀၂၃ ခုနှစ်အတွင်းဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော INVEST SYSTEM များနှင့် လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း၊ မုန်တိုင်း/ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းများ

Indian Ocean 2023 - 99A.INVEST, 98A.INVEST, 97B.INVEST, 96B.INVEST, 95B.INVEST, 94B.INVEST, 93B.INVEST, 92A.INVEST, 91B.INVEST, 90B.INVEST, 08B.MICHAUNG(08B.EIGHT), 07B.MIDHILI(07B.SEVEN), 06B.HAMOON(06B.SIX) 05A.FIVE, 05A.TEJ(05A.FIVE), 04B.FOUR, 03B.THREE, 02A.BIPARJOY(02A.TWO), 01B.MOCHA(01B.ONE)

REFERENCE: https://en.wikipedia.org/wiki/2023_North_Indian_Ocean_cyclone_season

ပုံ-၅ ကမ္ဘာ့ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာများအား ပိုင်းခြားသတ်မှတ်ထားပုံ

မုန်တိုင်းအဆင့်အမည်ပေးခြင်းနှင့် CATEGORY ခွဲခြားခြင်း

မုန်တိုင်းအမည်စာရင်း

မုန်တိုင်းများကို အမည်ပေးရန် သက်ဆိုင်ရာ သမုဒ္ဒရာ/ပင်လယ်များနှင့်ထိစပ်နေသော နိုင်ငံများမှတင်သွင်းးသည့် အမည်များကို မုန်တိုင်းအမည်အလှည့်ကျပေးသည်။ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာမြောက်ပိုင်း၊ အာရေဗျပင်လယ်၊ ဘင်္ဂလားပင်လယ်နှင့် ကပ္ပလီပင်လယ်တို့နှင့် ထိစပ်လျှက်ရှိသည့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ့်၊ အိန္ဒိယ၊ အီရန်၊ မော်လ်ဒိုက်၊ မြန်မာ၊ အိုမန်၊ ပါကစ္စတန်၊ ကာတာ၊ ဆော်ဒီအာရေဗျ၊ သီရိလင်္ကာ၊ ထိုင်း၊ အာရပ်စော်ဘွားများသမ္မတနိုင်ငံ(UAE)နှင့် ယီမင်နိုင်ငံများမှ ကြိုတင်တင်သွင်းထားသည့် မုန်တိုင်းအမည်များကို ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း(CS)အဆင့်သို့ရောက်သည့်အခါ၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံမိုးလေဝသဌာန(IMD)က အလှည့်ကျသည့်အမည်ကို ဖြစ်ပေါ်လာသည့်ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းအား အမည်ပေးကြောင်းအတည်ပြုကြေညာပေးသည်။

သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံအလိုက် တင်သွင်းထားသည့်မုန်တိုင်းအမည်စာရင်းကို (ပုံ-၆) တွင်တွေ့ရပါမည်။ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာတွင် အသုံးပြုပြီးမုန်တိုင်းအမည်များကိုပြန်လည်အသုံးပြုအမည်ပေးခြင်းမရှိသော်လည်း အခြားသမုဒ္ဒရာဒေသများတွင်မူ အမည်တင်သွင်းထားသည့်နိုင်ငံများ၏ သဘောတူညီချက်ဖြင့် ပြန်လည်အသုံးပြုသည်များရှိ၏။

ပုံ-၆

မုန်တိုင်းများအားအဆင့်သတ်မှတ်ခြင်း

ကမ္ဘာပေါ်မှ ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာများအလိုက် မုန်တိုင်းများအားအဆင့်သတ်မှတ်ပုံမတူကြသော်လည်း အခြေခံအားဖြင့် လေတိုက်နှုန်းပေါ်မူတည်၍ မုန်တိုင်းအဆင့်များကို သတ်မှတ်ကြသည်။ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာမြောက်ပိုင်းတွင် လေပွေလှိုင်းအစပျိုးသည့်အဆင့် CYCLONIC CIRCULATION-CC စတင်သတ်မှတ်ပြီးသည့်အခါ မုန်တိုင်းပြင်းအားကိုအောက်ပါအတိုင်းဆက်လက်သတ်မှတ်သည် - (ပုံ - ၇) (ပုံ - ၈)

- လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း - LOW PRESSURE AREA(LPA) ဗဟိုလေတိုက်နှုန်း 17-27knots(31-50km/h) တနာရီ မိုင် ၂၀ မှ ၃၅ မိုင်အောက်လျော့နည်းတိုက်ခတ်ပြီး တိမ်ထုစုဖွဲ့ဖြစ်ပေါ်မှုအားကောင်းလာခြင်းမရှိသေးသည့်အခါ
- ထင်ရှားသောလေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း - WELL MARKED LOW PRESSURE AREA(WM-LPA) ဗဟိုလေတိုက်နှုန်း 17-27knots(31-50 km/h) တနာရီ မိုင် ၂၀ မှ ၃၅ မိုင်အောက်လျော့နည်းတိုက်ခတ်ပြီး တိမ်ထုစုဖွဲ့ဖြစ်ပေါ်မှုသိသာထင်ရှားစွာမြင်တွေ့ရသည့်အခါ
- အားကောင်းသောလေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း - DEPRESSION(D) ဗဟိုလေတိုက်နှုန်း 17-27knots(31-50km/h) တနာရီ မိုင် ၂၀ မှ ၃၅ မိုင်အောက်လျော့နည်းတိုက်ခတ်ပြီး တိမ်ထုစုဖွဲ့ဖြစ်ပေါ်မှုသိသာထင်ရှားစွာမြင်တွေ့ရသည့်အခါ
- အားအလွန်ကောင်းသော လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း(မုန်တိုင်းငယ် ဟုလည်းခေါ်သည်) - DEEP DEPRESSION(DD) ၁၀ မိနစ်ဆက်တိုက် တိုက်ခတ်သောဗဟိုလေတိုက်နှုန်း 28-33 knots(51-62 km/h) တနာရီ ၃၂ မိုင်မှ ၃၈ မိုင်ထက်မကျော်သေးသည့်လေတိုက်နှုန်းရှိလာလျှင်
- ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း - CYCLONIC STORM(CS) ၁၀ မိနစ်ဆက်တိုက် တိုက်ခတ်သောဗဟိုလေတိုက်နှုန်း 34-47 knots(63-88 km/h) တနာရီ ၃၉ မိုင်မှ ၅၄ မိုင်ထက်မကျော်သေးသည့်လေတိုက်နှုန်းရှိလာလျှင်
- အားကောင်းသောဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း - SEVERE CYCLONIC STORM(SCS) ၁၀ မိနစ်ဆက်တိုက် တိုက်ခတ်သောဗဟိုလေတိုက်နှုန်း 48-63 knots(89-117 km/h) တနာရီ ၅၅ မိုင်မှ ၇၂ မိုင်ထက်မကျော်သေးသည့်လေတိုက်နှုန်းရှိလာလျှင်
- အားအလွန်ကောင်းသောဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း - VERY SEVERE CYCLONIC STORM(VSCS) ၁၀ မိနစ်ဆက်တိုက် တိုက်ခတ်သောဗဟိုလေတိုက်နှုန်း 64-89 knots(118-165 km/h) တနာရီ ၇၄ မိုင်မှ ၁၀၂ မိုင်ထက်မကျော်သေးသည့်လေတိုက်နှုန်းရှိလာလျှင်
- အလွန့်အလွန်အားကောင်းသော ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း - EXTREMELY SEVERE CYCLONIC STORM(ESCS) ၁၀ မိနစ်ဆက်တိုက် တိုက်ခတ်သောဗဟိုလေတိုက်နှုန်း 90-119 knots(166-220 km/h) တနာရီ ၁၀၃ မိုင်မှ ၁၃၇ မိုင်ထက်မကျော်သေးသည့်လေတိုက်နှုန်းရှိလာလျှင်
- စူပါဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း - SUPER CYCLONIC STORM(SUPER-CS) ၁၀ မိနစ်ဆက်တိုက် တိုက်ခတ်သောဗဟိုလေတိုက်နှုန်း 120 knots(221 km/h) တနာရီ ၁၃၈ မိုင်ထက်ကျော်လွန်တိုက်ခတ်သည့် လေတိုက်နှုန်းရှိလာလျှင်

ပုံ-၇

ပုံ - ၈

မုန်တိုင်းတလုံး၏အစာ - Conditions Favorable for Tropical Cyclone Formation

မုန်တိုင်းတလုံး အားကောင်းရခြင်းနဲ့ အားလျော့သွားရခြင်းအကြောင်းများ သို့မဟုတ် "မုန်တိုင်းအစာ"အကြောင်း

၂၀၂၃ ခုနှစ်အတွင်းက ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာအနောက်မြောက်ဘက်၊ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံအရှေ့ဘက်ပင်လယ်ပြင်မှာ ဖြစ်နေတဲ့ CAT-5 တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်း MAWAR ရဲ့ အခြေအနေကို JTWC ရဲ့ Warning No.25 က ထုတ်ပြန်ရာမှာ နောက်လာမဲ့ ၇၂ နာရီ(မေလ ၂၉ ရက် မနက် ၆ နာရီခွဲ)အထိတော့ မုန်တိုင်းလမ်းကြောင်းနဲ့ မုန်တိုင်းပြင်းအားကြိုတင်ခန့်မှန်းချက်များအတွက် ယုံကြည်ချက်အပြည့်ရှိကြောင်း၊ ၇၂ နာရီနောက်ပိုင်းမှာတော့ မှန်ကန်မှုအတွက်ယုံကြည်ချက်လျော့ကျသွားကြောင်း ဖေါ်ပြထားတာတွေ့ရတယ်။

ဘာကြောင့်လဲ?

လက်ရှိမုန်တိုင်းတည်ရှိရာအရပ်က ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အပူချိန် ၂၉°C ရှိနေရာမှ နောက်လာမဲ့ ၇၂ နာရီ မုန်တိုင်းရောက်ရှိမဲ့တည်နေရာမှာ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အပူချိန် ၂၆°C အထိ ကျဆင်းလာတယ်။

ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာမြောက်ဘက်ခြမ်းကို ပိုရောက်လေ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အပူချိန်ကျဆင်းလေ မုန်တိုင်းအတွက်လိုအပ်တဲ့ ရေခိုးရေငွေ့တိမ်ထုတွေ ပါဝင်မှုလျော့ကျလေ မုန်တိုင်းအားလျော့ကျလေဖြစ်လာမယ်။

လူသတ္တဝါတွေ အင်အားကောင်းလာအောင် "အဟာရဖြစ်မဲ့အစာကောင်းကောင်း လိုအပ်သလို"ပါဘဲ မုန်တိုင်းတစ်လုံး အားကောင်းလာအောင် အားရှိစေမဲ့ အစာကောင်းကောင်းစားရဖို့ လိုတယ်။

မုန်တိုင်းတစ်လုံး အားကောင်းလာအောင် လိုအပ်တာတွေကို ဒီလိုလေ့လာမှတ်သားထားခဲ့ပေမဲ့ ရှုပ်သွားမှာစိုးလို နားလည်လွယ်အောင်ပဲ ရှင်းပြပေးပါဦးမယ် -

Conditions Favorable for Tropical Cyclone Formation are -

Large sea surface with temperature higher than 27° C,
(ကျယ်ဝန်းသောဧရိယာရှိသည့်ပင်လယ်ပြင်တွင် ရေမျက်နှာပြင်အပူချိန် ၂၇ °C ထက်မြင့်ရန်လိုသည်)
Presence of the Coriolis force enough to create a cyclonic vortex,
(ဆိုင်ကလုန်းလေဝဲဖြစ်လာရန် လုံလောက်သည့် လေစီးကြောင်းလာရာတိမ်စောင်းမှုကို ဖြစ်စေသော Coriolis Force ရှိရန်လိုအပ်သည်)
Small variations in the vertical wind speed,

(အထက်ပင့်လေစီးကြောင်း၏ လေတိုက်နှုန်းပြောင်းလဲမှုနည်းပါးရန်လိုသည်)

A pre-existing weak low-pressure area or low-level-cyclonic circulation,

(ကြိုတင်၍ဖြစ်ပေါ်လာပြီးဖြစ်သော လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း သို့မဟုတ် လေထုအနိမ့်အလွှာတွင်းမှ လက်ဝဲရစ်လည်ပတ်နေသည့်အခြေအနေရှိနေရန် လိုသည်)

Upper divergence above the sea level system(upper air disturbance),

(အထက်လေထုလွှာအတွင်းအထိ အထက်လေထုအလွှာအတွင်း ဆိုင်ကလုန်းလည်ပတ်စီးဆင်းခြင်းကို အနှောင့်အယှက်မဖြစ်စေသော သိုမဟုတ် ဆိုင်ကလုန်းလေဝဲနှင့် လားရာတူစီးဆင်းသောလေဝဲစီးကြောင်း ဖြစ်ပေါ်လာရန်လိုအပ်သည်။)

အတိုချုပ်အားဖြင့် ...

မုန်တိုင်းတစ်လုံး အားကောင်းလာအောင် လိုအပ်သည့် "မုန်တိုင်းအစာ" ဆိုသည်မှာ ...

MASS & Velocity အတွက်လိုအပ်တဲ့ မုန်တိုင်းအစာ(၃)မျိုးက -

Temperature - အပူချိန်
Vapor - ရေခိုးရေငွေ့(တိမ်ထု)ပါဝင်နိုင်မှုအခြေအနေ
Wind Velocity - လေတိုက်နှုန်း

အနည်းဆုံး ဒီအစာ ၃ မျိုး ဝ အောင်မစားရတဲ့ မုန်တိုင်းက သေသွား(အားပျော့ပျက်ပြယ်သွား)တာပါဘဲ။

ဆိုင်ကလုန်း MAWAR 2023

ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အပူချိန်

Weather APP များနှင့် သင်္ချာပုံစံပြု model များ

၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ မေလ ၅ ရက် နံနက် ၁၁ နာရီ

=====

Weather APP တွေကို ကြည့်တဲ့အခါ -

APP တွေမှာ သင်္ချာပုံစံပြုခန့်မှန်း model ဘယ် model ကို အသုံးပြုတယ်၊ ဘယ်မော်ဒယ်က ဘယ်လောက်အထိ တိကျနိုင်မယ် ဆိုတာတွေ သိဖို့လိုပါမယ်။

၂၀၀၉ ခုနှစ်မှာ စတင်လေ့လာမှတ်သားခဲ့တဲ့ အတွေ့အကြုံအရ -

model တစ်ခုတည်းကိုသာအစွဲထားမှတ်ယူမယ်ဆိုရင် ... ခန့်မှန်းသုံးသပ်ချက်တွေမှားတတ်ပါတယ်။

လတ်တလော WINDY APP ပေါ်မှ model များ၏ ကြိုတင်ခန့်မှန်းချက်တွေကို လေ့လာတဲ့အခါ -

အခု GFS model က မေလ ၁၄ ရက်နေ့မှာ ပစိဖိတ်အနောက်မြောက်၊ အရှေ့ဖိလစ်ပိုင်ပင်လယ်မှာ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံဘက်ကို ဦးတည်ရွေ့လျားတဲ့ တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်းတခုဖြစ်နိုင်တယ် လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။

ECMWF model ခန့်မှန်းချက်မှာတော့ မတွေ့ရပါ၊

ဘယ်မော်ဒယ်က ဘယ်လောက်တိကျသလဲ?

ECMWF model ရဲ့ နောက်လာမဲ့ ၁၀ ရက်အတွက် ရက်ဝေးကြိုတင်ခန့်မှန်းချက်ကိုလဲ WINDY Premium account မှာသာ မြင်နိုင်ပါမယ်။ GFS လဲ အတူတူပါဘဲ။

ဆိုတော့ကာ ကျနော်တို့ လေ့လာမှတ်သားထားရမှာက ..

ဘယ် model သည် ဘယ်လောက်တိကျနိုင်မလဲ? screen ရဲ့ညာဘက်အောက်ဒေါင့်က ℹ️ information icon လေးကို နှိပ်ကြည့်ရင် သိရပါမယ်။

မိုးလေဝသအခြေအနေများကို ကြိုတင်ခန့်မှန်းပေးတဲ့ APP လို့ခေါ်တဲ့ Application တွေမှာ ခန့်မှန်းချက်တခုသုံးသပ်မှုမပြုခင် ဂြိုဟ်တုပုံ အရည်အသွေးတွေရဲ့ ကွာခြားချက်ကိုအရင်ဆုံးလေ့လာကြရပါမယ်။ သင်္ချာပုံစံပြုမော်ဒယ်တွေအားလုံးကတော့ စူပါကွန်ပျူတာကြီးတွေနဲ့ တွက်ချက်ထုတ်တာမို့ နည်းပညာပိုင်းနဲ့ပတ်သက်လို့တော့ နှိုင်းယှဉ်စရာမလိုတော့ပါဘူး - သို့သော် ...

🔸 ဘယ်မော်ဒယ်က resolution အရည်အသွေးဘယ်လောက်ရှိတဲ့ ဂြိုဟ်တုပုံကို အခြေခံတွက်ချက်ထားသလဲ?

(ဂြိုဟ်တုမြေပြင်နဲ့ နီးလေ - ဧရိယာပိုကျဉ်းတဲ့ resolution အရည်အသွေးပိုကောင်းတဲ့ ပုံရိပ်ကို ရလေဆိုတာ အရင် သိထားရပါမယ်)

သင်္ချာပုံစံပြုမော်ဒယ်တွေ သုံးတဲ့ ဂြိုဟ်တုပုံအရည်အသွေးတွေကို အောက်မှာ တွေ့ရပါမယ်

🔸 ECMWF မြေပြင်အကျယ် 9km resolution (အရည်အသွေးအကောင်းဆုံး)

🔸 ICON မြေပြင်အကျယ် 13km resolution (အရည်အသွေးအလယ်အလတ်)

🔸 GFS မြေပြင်အကျယ် 22km resolution (အရည်အသွေးအညံ့ဆုံး)

ဒါကြောင့် weather APP တော်တော်များများမှာ အသုံးပြုနေတဲ့ "သာမန် GFS Model" ရဲ့ ရက်ဝေးကြိုတင်ခန့်မှန်းချက်တွေက တိကျမှုမရှိကြောင်းတွေ့ရတာဖြစ်ပါတယ်။ ECMWF နဲ့ ICON model data တွေကို ဥရောပနိုင်ငံတွေဘက်မှ မိုးလေဝသနှင့် ရာသီဥတုဆိုင်ရာကြိုတင်ခန့်မှန်းရေး ကွန်ပျူတာတွေမှာသုံးတာ များပြီး ECMWF မှ data တွေကို ဝယ်ယူအသုံးပြုရပါတယ်။

GFS model data ကိုတော့ အမေရိကန်အခြေစိုက် NOAA က သုံးပြီး အများသုံးနိုင်အောင် အလကားရယူသုံးစွဲခွင့်နဲ့ ချပေးထားပါတယ်။ GFS model ကို ၂၀၂၁ ခုနှစ်မှာ အရည်အသွေးပိုမိုမြင့်မားတဲ့ ဂြိုဟ်တုပုံများနဲ့ထပ်မံအဆင့်မြှင့်ထားတဲ့ model data တွေကိုတော့ အလကားမပေးတော့ပဲ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုပြည်တွင်းမိုးလေဝသအခြေအနေများနဲ့ ရေတပ်/လေတပ်အတွက်မိုးလေဝသအခြေအနေများကို အသေးစိတ်ခန့်မှန်းရန်အတွက်အသုံးပြုတာတွေ့ရပါတယ်။

Google Play, Apple Store စတဲ့ APP တွေ ယူလို့ရတဲ့အရင်းအမြစ်များဆီက Weather APP တွေကရော? ဘယ် မော်ဒယ်တွေရဲ့ data ကို အခြေခံအသုံးပြုပြီးဖြန့်ဝေပေးနေသလဲ? ဘယ်လောက်အထိ မှန်ကန်နိုင်မလဲ? ဆိုတာတွေကို ဆက်ပြီးလေ့လာကြရပါမယ်။

များသောအားဖြင့် အလကားကြည့်လို့ရတဲ့ Weather APP တော်တော်များများဟာ သူတို့ ဘယ် model ကို သုံးပြီး ခန့်မှန်းချက် software ရေးသားထုတ်ပြန်တယ်ဆိုတာ ဖေါ်ပြလေ့မရှိတာကြောင့် မသိနိုင်တာကများပါတယ်။ WINDY နဲ့ METEOBLUE APP တွေမှာတော့ ဘယ်မော်ဒယ် data ကို သုံးတယ်ဆိုတာ မြင်နိုင်သလို စိတ်ကြိုက်ရွေးချယ်အသုံးပြုလို့လဲ ရပါတယ်။

ဒီလောက်ဆိုရင် Weather APP တွေ သတင်းအချက်အလက်ရယူနိုင်တဲ့ သင်္ချာပုံစုံပြုမော်ဒယ်တွေအကြောင်းနဲ့ ဘယ်မော်ဒယ်တွေက ဘယ်လောက် ခန့်မှန်းမှုတိကျနိုင်ကြောင်း အကြမ်းသိကြပြီလို့ထင်ပါတယ်။

အသေးစိတ်သိချင်ရင်တော့ Google Search က ဖြစ်စေ AI တွေကတဆင့်ဖြစ်စေ ရှာဖွေလေ့လာကြပါတော့။

ဘာကြောင့် ဒီ post ရေးပေးရသလဲ?

GFS model က ဖိလစ်ပိုင် အရှေ့ပင်လယ်မှာ မုန်တိုင်းဖြစ်နိုင်ကြောင်းအပြင် ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် အရှေ့တောင်ပိုင်းမှာလဲ မေလ ၁၈ ရက်နေ့မှာ မုန်တိုင်းတလုံးဖြစ်လာနိုင်ကြောင်း ပြလာတာရှိလို့ပါ။ GFS only ကြည့်ကြသူတွေက မုန်တိုင်းဖြစ်တော့မယ်ဆိုပြီး တင်ကြပါလိမ့်မယ်။ အခု post အစပိုင်းမှာ ကျနော်ရေးခဲ့သလို .. "၂၀၀၉ ခုနှစ်မှာ စတင်လေ့လာမှတ်သားခဲ့တဲ့ အတွေ့အကြုံအရ -

model တစ်ခုတည်းကိုသာအစွဲထားမှတ်ယူမယ်ဆိုရင် ... ခန့်မှန်းသုံးသပ်ချက်တွေမှားတတ်ပါတယ်" ဆိုတာကို သတိထားနိုင်ကြအောင်ဖြစ်ပါတယ်။

GFS ကသာ မုန်တိုင်းတွေဖြစ်နိုင်ကြောင်းပြတာတွေ့ပေမဲ့ ECMWF, ICON စ တဲ့ အခြား resolution ပိုကောင်းပြီး ပို တိကျတဲ့ model တွေမှာ မုန်တိုင်းဖြစ်နိုင်ကြောင်းပြတာ မရှိသေးတဲ့အတွက် GFS ပြတာတခုထဲကို ပုံသေဆွဲယူပြီး မုန်တိုင်းဖြစ်တော့မယ်လို့ ကောက်ချက်ချပစ်လိုက်လို့ မရကြောင်း သိကြစေချင်တာပါ။

GEFS နှင့် GFS model တို့၏ ၂၀၂၄ ခုနှစ် မေလ ၂၅ ရက် အတွက် ကြိုတင်ခန့်မှန်းခြင်းကွာခြားချက်

GFS
GFS က ခန့်မှန်းချက်ထုတ်ပြန်နိုင်တဲ့ အခြေခံဂြိုဟ်တုပုံအရည်အသွေးအညံ့ဆုံးဖြစ်ပြီး အလကားရတဲ့ဗားရှင်းဖြစ်လို့ တကမ္ဘာလုံးက သုံးကြတယ်။ တောင်ထူတဲ့နေရာတွေ၊ တိမ်တွေကိုခန့်မှန်းတာတွေနဲ့ မိုးရွာသွန်းမှုခန့်မှန်းချက်တွေမှာ မှားယွင်းတာတွေဖြစ်တာပိုများတယ်။ GFS အချက်အလက်တွေနဲ့ အဆင့်မြင့်လာအောင်ပြင်ဆင်အသုံးပြုထုတ်ပြန်‌ပေးတဲ့ GFS Member ၃၀ ကျော်ရှိတယ်။ NOAA က အဲ့ဒီ member ၃၀ က ရတဲ့ခန့်မှန်းချက်တွေထဲက တိကျမှုမရှိတဲ့၊ မရေရာတဲ့ ခန့်မှန်းချက်တွေကိုဖယ်ပြီး ဖြစ်နိုင်ချေအများဆုံးခန့်မှန်းချက်တွေပြင်ဆင်ထုတ်ပြန်တဲ့ GEFS model ခန့်မှန်းချက်တွေကိုပါ ထုတ်ပြန်ပေးလာတဲ့အခါ တိကျမှန်ကန်တဲ့ ခန့်မှန်းချက်တွေ ရလာတယ်။ GFS(Global Forecast System)နဲ့ GEFS(Global Ensemble Forecast System တွေကို NOAA ရဲ့ NCEP(National Center for Enviroment Prediction)က ဆောင်ရွက်နေတာဖြစ်တယ်။

ECMWF
အခြေခံဂြိုဟ်တုပုံအရည်အသွေးအကောင်းဆုံးနဲ့ တိကျမှန်ကန်မှုအကောင်းဆုံး forecast model ကတော့ ECMWF(European Centre for Medium-Range Weather Forecasts)ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ model က တော့ commercial model ဖြစ်တာကြောင့် အလကားမရ၊ Windy, Meteoblue အပါအဝင် မိုးလေဝသခန့်မှန်းချက်တွေထုတ်ပေးနေတဲ့ ကုမ္ပဏီတချို့က ဝယ်သုံးကြပါတယ်။

ဖြစ်ပေါ်လာသည့် ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းအားခြေရာခံကြည့်ရန်(Interactive Track of Cyclone by IMD - link)

https://ddgmui.imd.gov.in/dwr_img/GIS/cyclone.html

မုန်တိုင်းများ ဖြစ်ပေါ်သည့်အခါ လေဆင်နှာမောင်းဖြစ်စေသည့် မိုးလေဝသအခြေအနေများမှ Storm Relative Helicity(SRH) ဆိုတာကို နားလည်စေရန်

Helicity ဆိုသည်မှာ အမှုန်တစ်ခု၊ အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ယင်းအမှုန်ဦးတည်ရာဆီသို့ လှည့်ပတ်ရွေ့လျားမှုကို ခန့်မှန်းတိုင်းတာခြင်း ဖြစ်သည်။

Storm Relative Helicity(SR Helicity) ၏ ပမာဏအညွှန်းကိန်းများကို မုန်တိုင်း၊ လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်းဖြစ်ပေါ်ရာ အနီးအနားမှာ လေဆင်နှာမောင်းဖြစ်ပေါ်နိုင်ချေရှိ/မရှိ ကြိုတင်ခန့်မှန်းရာမှာ သုံးကြပါတယ်။

အမြင့် ၁ ကီလိုမီတာမှာရှိနေတဲ့ SRH အညွှန်းကိန်း ၁၀၀ သို့မဟုတ်
အမြင့် ၃ ကီလိုမီတာမှာ ရှိနေတဲ့ SRH အညွှန်းကိန်းပမာဏ ၃၀၀ ကျော်ရင် လေဆင်နှာမောင်းဖြစ်ပေါ်နိုင်ချေ မြင့်တက်လာကြောင်း မှတ်သားထားရပါမယ်။

ဒီနေ့ အောက်တိုဘာ ၂၃ ရက် ည ပိုင်းမှာလဲ - ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းရဲ့ အပြင်ဘက် လေဝဲစီးကြောင်းများကြောင့် -

ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းနဲ့ မကွေးတိုင်းတွေမှာ SRH Value က ၃၀၀ m2/s -2 မှ ၄၀၀ m2/s -2 ရှိနေတာကြောင့် လေတွေကြမ်းလာနိုင်ပါဦးမယ်။

SRH လို့ခေါ်တဲ့ Storm Relative Helicity မြင့်တက်နေတာတွေ့ရတဲ့အတွက် လေကြမ်း/မိုးကြမ်း ဖြစ်လာနိုင်ပါသေးတယ်ဆိုတာ သိနားလည်ကြရအောင်ရှင်းပြတာဖြစ်ပါတယ်။

=========

မူရင်း ရှင်းလင်းချက်

QUOTED TEXT

Larger values of 0-3-km SRH (greater than 250 m2 s-2) and 0-1-km SRH (greater than 100 m2 s-2), however, do suggest an increased threat of tornadoes with supercells.

Storm Relative Helicity (m2 s-2)

FULL TEXT

SRH (Storm Relative Helicity) is a measure of the potential for cyclonic updraft rotation in right-moving supercells, and is calculated for the lowest 1-km and 3-km layers above ground level. There is no clear threshold value for SRH when forecasting supercells, since the formation of supercells appears to be related more strongly to the deeper layer vertical shear. Larger values of 0-3-km SRH (greater than 250 m2 s-2) and 0-1-km SRH (greater than 100 m2 s-2), however, do suggest an increased threat of tornadoes with supercells. For SRH, larger values are generally better, but there are no clear thresholds between non-tornadic and significant tornadic supercells.

(အောက်တိုဘာ ၂၃ ရက် - နံနက် ၁၁ နာရီ ၁၀ မိနစ်)

မုန်တိုင်းတလုံး၏ အဖျက်စွမ်းအားကို တိုင်းတာခြင်း

၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာ ၂၄ ရက် နံနက် 01:25 နာရီ

====

မုန်တိုင်းတလုံးရဲ့ အဖျက်စွမ်းအားကို တိုင်းတာသတ်မှတ်ရာမှာ လေတိုက်နှုန်းပြင်းအား(INTENSITY)နဲ့ မုန်တိုင်းရဲ့အရွယ်အစားတွေက အရေးကြီးပါတယ်။

မုန်တိုင်းအရွယ်အစားတိုင်းတာတဲ့အခါ လေတိုက်နှုန်း 15 m/s(တနာရီ ၃၅ မိုင်)ထက်ကျော်လွန်တဲ့ လေစီးကြောင်းစက်ဝန်းရဲ့အချင်းကို တိုင်းတာရတာဖြစ်ပြီး-

အချင်း ၅၀၀ ကီလိုမီတာ(၃၁၀ မိုင်)ထက်လျော့နည်းရင် သေးငယ်တဲ့မုန်တိုင်းအရွယ်အစား(Small Storm)
အချင်း ၅၀၀ ကီလိုမီတာ မှ ၇၉၉ ကီလိုမီတာ(၃၁၀ မိုင် မှ ၄၃၅ မိုင်)ရှိနေရင် ကြီးမားတဲ့ မုန်တိုင်းအရွယ်အစား(Large Storm)
၈၀၀ ကီလိုမီတာ အထက်(၄၉၇ မိုင်နှင့်အထက်)ရှိနေရင် အလွန်ကြီးမားသောမုန်တိုင်းအရွယ်အစား(Super Large Storm)လို့ သတ်မှတ်ပါတယ်။

မိုင်တွေ ကီလိုမီတာတွေနဲ့တိုင်းတာပြီးတဲ့အခါ မှတ်ရလွယ်အောင် ပြောရရင် -

အားပြင်းသော်လည်း သေးငယ်တဲ့မုန်တိုင်း(Strong but Small)
အားမပြင်းသော်လည်း ကြီးမားတဲ့မုန်တိုင်း(not strong but large)
အားပြင်းပြီးကြီးမားတဲ့မုန်တိုင်း(strong and large) ဆိုပြီး ခွဲခြားသတ်မှတ်နိုင်ရင် ဒီမုန်တိုင်းရဲ့ အဖျက်စွမ်းအားဘယ်လောက်အထိ ကြီးမားနိုင်မယ်၊ လျော့နည်းနိုင်မယ်ဆိုတာတွေ ခန့်မှန်းလို့ ရလာပါမယ်။

မုန်တိုင်းရဲ့ အဖျက်စွမ်းအားကိုသိပြီဆိုရင် မုန်တိုင်းဝင်တိုက်မဲ့လမ်းကြောင်းပေါ်ကဒေသသည် -

လူဦးရေထူထပ်တာလား၊ လူဦးရေနည်းသလား
တိုက်တာအဆောက်အဦတွေရှိတဲ့ လူနေရပ်ကွက်/မြို့/ရွာလား ဒါမှမဟုတ်
ခိုင်ခန့်မှုအားနည်းတဲ့ သစ်သားအိမ်/တဲအိမ်တွေလား ဆိုတာအပြင်
အဲ့ဒီဒေသရဲ့ မြေပြင်အနေအထားက ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက် ဘယ်နှစ်ပေရှိမလဲ
မုန်တိုင်းဒီရေ(Storm Surge)တွေ အမြင့်ဘယ်နှစ်ပေနဲ့ ဝင်ရောက်လာရင်/တက်လာရင် ရေလွှမ်းမိုးမှုကဘယ်နှစ်ပေမြင့်သွားနိုင်မလဲ
ရေထုအဖျက်စွမ်းအားကိုခံနိုင်ရည်ရှိမဲ့ ခိုင်ခန့်တဲ့ လှိုင်းတားတမံတွေတည်ဆောက်ထားတာရောရှိရဲ့လား ... စသည်ဖြင့် ဆန်းစစ်သုံးသပ်ပြီး
ကယ်ဆယ်ရွေ့ပြောင်းပေးရေးအစီအစဉ်ကို အချိန်မှီဆက်လုပ်ကြရပါမယ်။

ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း "DANA" အခြေခံတိုင်းတာတွက်ချက်ထားတာဖြစ်လို့ ဒီလိုမျိုး မုန်တိုင်းကြီးတွေတိုက်ရိုက်ဝင်ရောက်တာရှိလာရင် အသက်ဆုံးရှုံးမှုလျော့နည်းနိုင်သမျှလျော့နည်းအောင် ဘယ်လိုတွေ စီမံဆောင်ရွက်ထားမလဲဆိုတဲ့အသိ ကျနော်တို့ ပြည်သူတွေမှာ ရှိနေဘို့လဲ လိုအပ်တာကြောင့် ဒီ article ကို ရေးပေးရတာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း DANA ၏ အရွယ်အစားတိုင်းတာ သတ်မှတ်ခြင်း - အောက်တိုဘာလ ၂၄ ရက် နံနက် ၁ နာရီ ၂၅ မိနစ်

မုန်တိုင်းများကြိုတင်ခန့်မှန်းခြင်းနှင့်ဆန်းစစ်အတည်ပြုခြင်း Knowledge Article

နိဒါန်း